Zgjerojme njohurite kulturore...

Dialog me gjuhën e qeramikës

Një ekspozitë e rrallë e punimeve të qeramikës është hapur në Galerinë Kombëtare të Arteve

Zjarri dhe balta, dy masa që njeriu i ka zotëruar që në fillimet e tij, pa asnjë kosto. I ka pasur si bukë shpirti. Me to ka folur fillimisht, ka komunikuar, është shprehur, ka dashuruar, është bërë artist. Gërmojmë pareshtur nëntokat për të gjetur katragjyshat tanë në poçe e sende prej balte. I kërkojmë si dëshmi qytetërimi dhe ekzistence. Madje dhe garojmë si kombe për më të bukurat dhe më të fismet sende. Lënda, dekoracioni, shpirtshmëria e tyre, janë gjuhët me të cilat shprehet arti i qeramikës. Ndër shqiptarë, kjo traditë trashëgohet nga ai poçari tradicional llërëpërveshur, që me poçen mes këmbëve, e nduc, për t‘i dhënë një formë, një trajtë, një shpirt. Dhe ky lloj arti, përhapet për t‘u takuar me simotrat: pikturën e skulpturën, duke na dhënë një unikalitet në performancë të shprehur në mijëra forma e ngjyra. Një shfaqje e tillë zë një hapësirë jo të vogël në ambientet e Galerisë Kombëtare të Arteve, ku dje u bë përurimi i ekspozitës ndërkombëtare "Dialog", iniciativë e shoqatës së qeramistëve e themeluar që në vitin 1990. Sipas kuratorit të ekspozitës, Sadik Spahija, themeluesit e shoqatës, ishin ata që e mbajtën gjallë ndër vite këtë art duke qenë të grupuar si dhe duke krijuar kontakte të shumta me kolegët e tyre në botë që lëvrojnë artin e qeramikës. Në vitin 2002, shumë të tillë nga Evropa erdhën në Tiranë për të parë nga afër artin shqiptar të qeramikës, ndërsa në ekspozitën e hapur dje, janë prezantuar një gamë e gjerë punimesh më artistë shqiptarë e të huaj. Ndër autorët vendas janë: Fuat Dushku, një ndër qeramistët e parë të traditës shqiptare, për të cilin do të ketë dhe një kënd të veçantë në ekspozitë. Po ashtu, punime kanë paraqitur dhe emra të njohur të skulpturës, si Thoma Thomai e Genc Mulliqi. Ndërsa, ndër autorët e huaj, janë: Therese Lebrun nga Belgjika, Aleko Valsamakis, Maria Vlandi e Theodora Chorafas nga Greqia, Linda Karlsson, Magdalena Nilsson dhe Emma Kronëall nga Suedia, Nana Bayer nga Finlanda etj. Ekspozita Ndërkombëtare e Qeramikës Bashkëkohore "Dialog" do të prezantojë 40 artistë shqiptarë dhe të huaj, me punime që i përkasin kësaj gjinie të artit pamor. Është thënë se organizatorët nuk kanë imponuar kritere në përzgjedhjen e punëve, përveç atyre artistike dhe thelbësore që specifikojnë qeramikën, që konsistojnë në punimet e bazuara në elementin e baltës dhe me procesin pjekjes në zjarr. Për këtë arsye, në ekspozitë artistët janë paraqitur me tematika të lira dhe me të gjitha teknikat, kompozime, instilacione etj. Organizatorët thanë se kanë synuar që me prezantimin e lirë dhe pa barriera të artistëve të qeramikës bashkëkohore, të sjellin një komunikim dhe shkëmbim eksperiencash e mendimesh midis artistëve me njëri-tjetrin dhe midis artistëve me publikun. Për këtë arsye, ata edhe e pagëzuan ekspozitën ndërkombëtare me një titull të thjeshtë dhe lakonik "Dialog". Të gjithë pjesëmarrësit në ekspozitë, vendas dhe të huaj i bashkon pasioni për këtë gjini nga më të vjetrat e artit pamor dhe synimi për ta prezantuar me këndvështrim e tendencë bashkëkohore. Punimet janë të një game shumë të gjerë dhe me tematika që u përkasin shumë zhanreve të arteve pamore. Kjo duket qartë në një performancë të përgjithshme shumëformëshe, që ofron ekspozita. Aty shihen punime që nga më të imtat e deri tek ato impozantet, ku qeramika si material bazë kombinohet dhe me materiale të tjera, si metali. Aty ndodhen dhe punime tradicionale, si vazo e filxhanë, por me tepër vend zënë instilacionet. Punimet e autorëve të huaj e vendas, dallojnë paksa nga lloji pikërisht në këtë ndarje. Autorët shqiptarë janë më të prirur drejt traditës. Kjo dhe për faktin se qeramika në Shqipëri, edhe si vepër arti, ka qenë pjesë e përditshmërisë, sidomos në ornamentistikën e shtëpive dhe në atë të mjeteve praktike të jetesës. Qeramistët shqiptarë nga ana tjetër, kanë meritë organizimin në Tiranë të kësaj ekspozite të rrallë. Siç është shprehur kuratori Sadik Spahia, shoqata e qeramistëve e themeluar që në vitin 1990, ka një aktivitet të pandërprerë, si brenda dhe jashtë vendit me prezantim veprash individualisht dhe kolektivisht. Qëllimi i saj është të bëjë të njohur dhe të afirmojë arritjet e artistëve qeramistët shqiptarë, traditën kombëtare në këtë fushë, si dhe të inkurajojë artistët e rinj. Ekspozita do të qëndrojë e hapur një muaj.

Kalimtarët e një rruge në Prishtinë, kaluan dje mes shumë veprash arti, në një ekspozitë disa orëshe në natyrë

Kush ka dashur ndër artistë dhe të vetëquajtur artistë, ka mbushur krahët me vepra dhe i ka vënë ato m‘u mes të rrugës. Kështu ishte konceptuar një ekspozitë e arteve pamore që u hap dje në Prishtinë, në një rrugë, afër godinës së Ministrisë së Kulturës. Paraqitja e veprave në ambient publik zgjati nga paraditja e deri në mbrëmje. Ajo u konceptua si diçka e rastësishme, pa asnjë lloj akti zyrtar, brenda idesë së lëvizjes së njerëzve, ideve dhe sendeve, që mund t‘i gjesh kudo. Kështu dhe pikturat, skulpturat dhe instalacionet e shumë artistëve kosovarë, u shfaqën në rrugë aty nga ora 12:00 e drekës për t‘u hequr që aty në mbrëmje vonë. Impakti i krijuar ishte shumë i madh. Kalimtarët argëtoheshin duke i parë, si diçka interesante që buronte psikologjikisht nga e pazakonta, meqenëse vepra të tilla ndodhen vetëm në ekspozita klasike.

Sot në Arenën e Tiranës, premierë një muzikal i ri

Muzikali "Bolero" luhet sot në Arenën Tirana nga trupa e baletit "Tirana Show Dance", ku do të interpretojnë dhe dy këngëtarët, Juliana Pasha dhe Genti Demaliaj. "Bolero" është pjesa e njohur e Ravelit, por e transformuar në orkestracion, ku dominojnë vetëm instrumentet frymore. Udhëheqësi artistik dhe njëherësh koreografi Arjan Sukniqi, tha se kjo është një shfaqje e anuluar, por që do të jepet vetëm privatisht. Kjo do të thotë që linja muzikore do të përcillet në "play back", pasi orkestra do të mungojë. Është më tepër një shfaqje për hatër të trupës së kërcimit, e cila ka tre muaj që përgatitet për këtë shfaqje dhe gjithçka do të jetë vullnetare, pa pagesë. Kjo, ngase drejtori i sapoemëruar i Arenës së Tiranës, Kiço Londo, e ka anuluar shfaqjen, me pretendimin e mungesës së fondeve. Megjithatë, vetëm për një natë "Bolero" do të luhet, ndaj dhe Sukniqi u ka bërë thirrje artdashësve që të vijnë e ta shijojnë këtë muzikal të rrallë.

Pas 50 vitesh jetë artistike, Teatri i Operës dhe Baletit ngjit në skenë një nga operat më të vështira dhe më të bukura të Verdit

Në trupin e zhveshur të skllaves etiopiane, mund të dallosh lehtë zemrën që kërkon të dalë kraharorit. Luftërat, humbja e të atit, apo dhe shkatërrimi i njerëzve të saj më të dashur, nuk kanë mundur t‘i shuajnë humbjen e saj më të madhe, atë të dashurisë. Me ca sy të trishtuar (që mund t‘i shohim në çdo soliste që ka interpretuar personazhin e saj në opera të ndryshme të botës) dhe me veshjen tipike të Egjiptit të lashtë, kjo grua, fryt i fantazisë së Antonio Ghislanzoni dhe nën muzikën e mrekullueshme të Verdit, vazhdon të jetë dhe në ditët tona si një nga homazhet më të bukura të dashurisë. Në skenën e teatrit tonë të operës më 30 qershor ne do të kemi mundësi të shohim për herë të parë gjunjëzimin e përjetshëm të Aidës për dashurinë. Do të shohim ndjesitë që shoqërojnë gjithë jetën e saj dhe pasionin e heshtur për Radamsin, e fundin e tyre të hidhur. Në një kohë kur duket sikur gjithçka do të shkojë mirë dhe më në fund dy të dashuruarit do të jetojnë në paqe dhe të lumtur, fundi i kësaj opere rrëfen atë të vërtetë për dashurinë në të gjitha kohërat, e cila rrallë mund të ketë një happy end. Ashtu si në libretin e Ghislanzonit, do të na shfaqet tempulli vezullues prej ari dhe dritës së vullkanit, poshtë së cilit ndodhet piramida ku do të muroset Radamsi. Teksa priftërinjtë mbyllin tunelin e nëndheshëm, Radamsi, përmend për herë të fundit emrin e së dashurës, Aida. Dhe si në ëndërr i shfaqet ajo. Në fakt, nuk është as ëndërr dhe as vizion. Është vërtetë Aida, e cila ka ardhur të vdesë bashkë me të. Të dashuruarit përqafohen dhe murosen të bashkuar dhe pa keqardhje ndaj botës që i dënoi. Ky është fundi i hidhur i Aidës, i gruas që na rrëfeu se fuqia e dashurisë është më e madhe se dashuria për jetën. I gruas që iu bind rregullave të vjetra për dashurinë në legjendat egjiptiane dhe vendosi të ndiqte rregullin e pashkruar, por të ndjekur nga çdo grua e dashuruar egjiptiane të ndiqte deri në varr të dashurin e saj. Ky është fundi i trishtë i Aidës, fund i cili vazhdon të përlotë mijëra shikues të saj të operave të ndryshme të botës. Për herë të parë në historinë e operës shqiptare, një nga perlat e operistikës botërore do të ngjitet në skenën shqiptare më 30 qershor. Një vepër e cila kërkon një angazhim të madh, prej më shumë se një muaji është preokupimi kryesor i institucionit të operës shqiptare. Regjisori që do të bëjë të mundur vënien në skenë të kësaj opere historike, Nikolin Gurakuqi, rrëfen se që momentin kur drejtori Zhani Ciko i propozoi të vinin në skenë "Aidën", dita e tij ka kaluar më shumë në opera. Qysh një vit e gjysmë më parë, ai kishte përgatitur gjithçka për vënien në skenë të kësaj opere, sipas një projekti që mendohej të vihej në skenën e Teatrit të Operës së Shkupit, por pas zgjedhjeve parlamentare dhe ndërrimit të pushtetit në vendin fqinj, ky projekt i mbeti në duar". Pasi nuk munda ta realizoj në operën e Shkupit dhe meqë konceptin dhe platformën regjisoriale e kishim gati qysh një vit përpara, drejtori Ciko propozoi ta vendosnim në skenën tonë", thotë Gurakuqi. Por regjisori i njohur i skenës sonë, e di çdo të thotë të vësh në skenë "Aidën". Nuk mjafton vetëm koncepti dhe platforma regjisoriale për t‘i dhënë jetë fabulës së bukur egjiptiane, nëse nuk ke bashkëpunëtorët dhe stafin e duhur për këtë punë. Është një angazhim dimensional për të sjellë një vepër nga më të bukurat dhe më të vështirat e operës botërore. "Vështirësitë fillojnë që nga përzgjedhja e dramaturgjisë muzikore, përzgjedhja e individëve me të cilët do të vihet vepra. Arritëm të krijonim një staf shqiptar shumë të mirë, por vepra, duke qenë e vështirë, kërkon dhe një staf tjetër që brenda në Shqipëri nuk e kishim, kështu që morëm artistë italianë të rinj shumë të talentuar me karrierë ndërkombëtare", thotë Gurakuqi. Tepër i kujdesshëm ai nuk ka dashur të sjellë një "Aidë" moderne, të shkëputur nga ndjesitë e saj klasike, të cilat më shumë se një aventurë regjisoriale do të mund t‘i sillnin dhe një zhgënjim te publiku që kërkon të shohë "Aidën" e përrallës."

Tirana është kthyer në një arenë të vërtetë muzikore. Ikona që shiheshin vetëm përmes televizionit, as që mendohej të mbanin koncerte live. Ndërsa në stadiume po ndiqen më shumë koncerte se ndeshje. Ritmet do të vazhdojnë edhe gjatë verës. Tashmë në rryma të ndryshme muzikore. Data 4 korrik do të bashkojë në Tiranë Sean Paul dhe Mustafa Sandal. Xhamajkani Paul është mjaft i suksesshëm sot në ritmet reggae, ndërsa turku Sandal në ritmet orientale. Mbrëmjen e katër korrikut do të këndojnë live në Tiranë, të sjellë nga dy kompani të ndryshme. Sean Paul vjen me ftesë të Charl's Entertainment, në bashkëpunim me Media Art, ndërsa Mustafa Sandal është këngëtari i radhës së shoqërisë "Living Room Show". Nuk e dimë nëse përkimi i datës së dy koncerteve është i rastësishëm. Megjithatë, duket se konkurrenca për të sjellë te publiku shqiptar emra botëror të muzikës, ka filluar. Kjo, pasi në axhendat e shoqatave janë planifikuar emra e data të tjera koncertesh që do të mbahen përgjatë kësaj vere. Mes tyre ka emra nostalgjik për publikun shqiptar, por jo në kulmin e suksesit të tyre, por nuk përjashtohen edhe këngëtar apo grupe që janë më afër rinisë. Të tillë janë Sean Paul dhe Mustafa Sandal. Ndërsa bashkë me ta, publiku shqiptar ka pasur mundësi të shijojë interpretimet live, të munguara për kaq kohë në Shqipëri. Ishte grupi "Europe", i ftuar nga Living Room Show që hapi këtë rrugë koncertesh në Tiranë e u pasuan nga emrat e tjerë.
Koncertet
Katër korriku do të jetë një mbrëmje e vërtetë muzikore në Tiranë. Të dy stadiumet e mëdha do të presin publikun kryeqytetas. Koncerti i Sean Paul do të organizohet te "Qemal Stafa". Nga organizatorët, (Charl's Entertainment në bashkëpunim me Media Art), koncerti është menduar si një festë e gjatë e një nate vere. Sean Paul nuk do të jetë i vetmi që do të ngjitet live me hitet e tij. Emra të tjerë këngëtarësh shqiptarë që i përshtaten ritmeve dhe natyrës së këtij koncerti janë ftuar të jenë pjesë e kësaj mbrëmje të madhe live. Dj Blunt, i njohur për publikun shqiptar, Stine, Tingulli 3NT, Stine dhe Kastro Ziso do të jenë krahas Sean Paul. Koncerti do të nis që në orën 18.00 me interpretimet e këtyre të ftuarve. Janë emra të njohur e të suksesshëm në botën muzikore shqiptare. Ndërsa vet Sean Paul do të ngjitet për dy orë live për publikun shqiptar. Si një këngëtar që vazhdon të jetë në kulmin e suksesit, këngët e tij janë të njohura për shumicën e rinisë shqiptare, e veçanërisht të apasionuarve pas ritmeve reggae. Paul do të mbërrijë në Tiranë mëngjesin e katër korrikut (e mërkurë). Siç ndodh në këto raste, pak orë para koncertit, këngëtari do të dalë në një konferencë për shtyp. Hite si "Baby Girl (Don't Cry)", "Get Busy", "One more try", "Deport Them", "Excite me", "Infiltrate", "Strategy", pjesë të albumeve "Stage One", "Duty Rock", "The Trinity", do të vijnë live. Bileta do të kushtojë 20.000 të vjetra për njeri. Sean Paul shënon në karrierën e tij shumë bashkëpunime të spikatura me Beyonce, Mariah Carey, Sting, Carlos Santana. Artist shumë dimensional që ka provuar të kalojë nga "dance hall" në raggae, të bëjë Dj dhe të pikturojë, pasion ky i trashëguar nga e ëma artiste, do të ngjitet në katër korrik në stadiumin "Selman Stermasi". Për arritjet e tij në fushën e muzikës është vlerësuar me çmime prestigjioze, si Grammy Award, American Music Awards etj.
Mustafa Sandal
Këngëtari i njohur turk do të këndojë live po në datën katër korrik në Tiranë. Një emër i suksesshëm në ritmet mesdhetare, ai është i ftuari i radhës nga Living Room Show, pas Zucheros, Dolores O'Riordan dhe Shiller. Ndryshe nga Sean Paul, ai do të ngjitet live në stadiumin "Selman Stërmasi". Një emër shumë i njohur i muzikës turke, Sandal do të sjellë këngë të njohura nga publiku shqiptar. Në këtë ditë publikut i duhet të zgjedhë mes dy emrave të njohur të muzikës. Përplasja e dy koncerteve do ta ndajë kryeqytetin në dy stadiume. Edhe pse janë dy këngëtarë që i përkasin rrymave të ndryshme muzikore, të dy janë të pranishëm me ritmet e tyre te publiku shqiptar. Tregu muzikor në Shqipëri ka treguar se janë jo të paktë ata që i adhurojnë ritmet mesdhetare, të cilat do të përcjellë edhe Sandal. Këngëtari turk do të mbërrijë në Tiranë në datën 3 korrik. Edhe ai pak orë para koncertit do të japë një konferencë për shtyp. Ndërsa mbrëmjen e katër korrikut, ora 21.00 do të ngjitet live në "Selman Stërmasi". Për rreth një orë e gjysmë ai do të interpretojë mes të tjerash edhe këngë të njohura të tij, si "Aya benzer", "Yana Yana" apo "Isyankar", të transmetuara mjaft edhe në radiot shqiptare. Organizatorët nuk e kanë vendosur ende nëse do të ketë ndonjë këngëtar apo grup që do të shoqërojë Sandal në koncertin e tij. Me sa duket, prania e dy shoqërive të ndryshme që organizojnë në Tiranë koncerte të mëdha, ka ndikuar edhe në çmimin e biletës. Një element shumë i rëndësishëm kur bëhet fjalë për koncerte që organizohen në të njëjtën ditë. Koncerti i Mustafa Sandal do të kushtojë 10.000 lekë të vjetra, përkundrejt 20.000 që kushton të ndjekësh live Sean Paul.

Tuma ilire e Kamenicës në Korçë tashmë është kthyer në një qendër të vizitueshme dhe të parin muze në natyrë në Shqipëri. Ceremonia e përurimit të këtij muzeu, si qendër e vizitueshme për çdo të interesuar vendas, ose të huaj, u mbajt dje në praninë e mjaft specialistëve të arkeologjisë, por edhe të dashamirësve të artit, historisë e kulturës kombëtare. Tuma ilire e Kamenicës, unikale në vendin tonë, ndonëse aktualisht numërohen 200 të tilla, është monument i rrallë për nga vlerat që mbart nga ana antropologjike dhe historike. Me një shtrirje kohore prej 7 shekujsh të prehistorisë shqiptare dhe të historisë së trevave tona, vlerat e saj spikasin përsa i përket riteve, mënyrës dhe stilit të jetesës, kulturës dhe ritualeve të vdekjes me konceptimin që kanë patur në këto shekuj vetë banorët e hershëm, deri dhe te profesionet e tyre, pozita shoqërore, etj. Tuma (vend varrimi ilir) tanimë do të jetë e vizitueshme në të gjitha periudhat e vitit, duke mirëpritur turistë të shumtë, por dhe vizitorë vendas. Lorenc Bejko, drejtor i Qendrës së Arkeologjisë Shqiptare, që ka ndjekur që në fillim punimet në këtë Tumë, shprehet optimist për të ardhmen e këtij muzeu pas shtatë viteve punë, të finalizuar me kthimin e tumës në qendrën e parë arkeologjike të vizitueshme të këtyre përmasave. Bejko sqaron se "Tuma u zbulua në vitin 2000 dhe për shtatë vjet me radhë është bërë objekt i një pune të madhe voluminoze studimore në terren dhe laborator".
"Informacionet demografike, gjenetike të zhvillimit të jetës dhe të kulteve, të ceremonive mortore e kështu me radhë janë të gjitha pjesë e një rrjedhe llogjike të zhvillimeve prehistorike që vijnë deri në ditët tona dhe që së fundi janë bërë pjesë e trashëgimisë kulturore", thotë ai. Unaza e varrit qëndror është thelbi i tumës, ndërsa më tej format rrethore të varreve që ngjasojnë me petale tregojnë për vendosjen e familjeve në këto varre, sipas pemës gjenealogjike dhe shtresës dhe rëndësisë së tyre shoqërore. Komuniteti, që ka jetuar në periudhën mes shek. XIII-VI p.e.s ka qenë pjesë e një studimi të gjatë dhe të hollësishëm, ku nuk janë përjashtuar as analizat e ADN-së. Muzeu, i cili është projektuar nga arkitekti i njohur korçar Kliti Kallamata në dru, jep një përshkrim të historisë së varrezës dhe të rezultateve më të rëndësishme të kërkimeve. Brenda në muze janë të ekspozuara jo vetëm stolitë e përdorura, enët prej balte dhe mjetet e punës në bujqësi, si dhe skeletet, por ajo që ka tërhequr më shumë vëmendjen ka qenë manekini i një vazje të re në moshë që tregon jo vetëm përmasat trupore të njerëzve të prehistorisë, por edhe stilin e veshjes të rreth 2500 vjetëve më parë. Duke e konsideruar si një udhëtim në kohë dhe përmes shekujve, projektuesi Kallamata tha se" nëpërmjet paneleve të vendosura, vizitorët njihen me aspekte të historisë personale dhe kolektive, por dhe duke e cilësuar si një monument unik, që përfaqëson një pjesë të rëndësishme të historisë së lashtë të trevave shqiptare".
Për ngritjen e këtij muzeu natyror janë investuar 5 milion lekë nga ana e Qendrës Ndërkombtare të Arkeologjisë Shqiptare. Punimet në vendin ku ndodhet e pozicionuar tuma, jo më shumë se 300 metra larg nga rruga nacionale Korçë-Kolonjë, janë bazuar në maketet, të cilat edhe këto janë të ekspozuara në brendësi të muzeut. Në këtë vend varrim prehistorik ilir, janë zbuluar 395 varre me 440 skeletë. Janë rreth 3500 objekte dhe stoli që janë zbuluar nga gërmimet dhe i gjithë materiali arkeologjik dhe historik është vendosur në muzeun që pritet të zgjerohet me projekte të tjetra për ta bërë atë sa më tërheqëse për vizitorët e ndryshëm.

admin shkruajti:

Tirana është kthyer në një arenë të vërtetë muzikore.

tirana eshte kthyer ne nje arene te fuqishme biznesi fitimprures
duke filluar qe nga Europe apo Deep Purple ku skandalizoheshe me cmimet e biletave 4 000 lek per njerin nga ne sma merr mendja se edhe ti do veje atje apo e kam gabim, jo legjenda te jene por edhe te me kendoje gjithe naten te koka e krevatit Paul apo Sandal?? ti si mendon?
do mbushet patjeter gjysma e Qemal Stafes nga adoleshentet shqiptare kryesisht te tiranes... por do mbushet i gjithe Selman Stermasi vetem nga turqit qe jane ne shqiperi.
do jete turp po u be njesoj si te Schiler... ku smbushej as gjysma e tribunes kryesore..
respekte... per mua me shume do kete Sandal edhe pse komercialiteti me i madh eshte per Paul

Botuesit kundër ligjit "Për librin" dhe "Për të drejtën e autorit"

Botuesit vazhdojnë të kundërshtojnë me forcë ligjet që rregullojnë veprimtarinë e tyre botuese me shtetin. Kërkesa e Zyrës Shqiptare për të Drejtat e Autorit, që botuesit të dorëzojnë pranë saj kontratat që do të lidhen me autorët, ka shkaktuar një tjetër debat. Të mbledhur dje në një takim në ambientet e hotel "Mondial", ku ishin të pranishëm edhe përfaqësues të ZSHDA-së, botuesit kanë qenë të një mendimi për të amenduar aktet nënligjore të ligjit "Për librin"(2006) dhe ligjit "Për të drejtën e autorit" (2005). Takimi i ka ngjarë shumë të tjerëve që janë zhvilluar edhe më parë për veprimtarinë botuese në Shqipëri. Por ndonëse debati është ndezur nga kërkesa për depozitimin e kontratës së botimit, të pranishmit nuk i kanë ndarë ligjet, duke theksuar se nene të caktuara po bëjnë centralizimin e punës botuese në Shqipëri. Kryetari i Shoqatës së Botuesve Shqiptarë, Fatmir Toçi është shprehur se "këto ligje janë një shprehje e hapur e përpjekjeve për rivendosjen e censurës në botimet shqiptare dhe tendencave shtetërore për forcimin e kontrollit për atë që do të botohet në Shqipëri". Botuesit e kanë cilësuar këtë kërkesë të ZSHDA-së, por edhe vet ekzistencën e saj, si një praktikë e panjohur në vendet e tjera. Deri më sot, ende nuk është gjetur një ekuilibër mes ligjeve të miratuara dhe botuesve. Debate të tilla ka pasur vazhdimisht në prag të miratimit të këtyre ligjeve apo edhe pas kalimit të tyre në Parlament. Edhe Pirro Misha, drejtor i Institutit të Dialogut dhe Komunikimit(i cili ka qenë pjesëmarrës edhe në grupet e mëparshme të punës për hartimin e ligjit), i ka quajtur të papranueshme kërkesat që bëhen në drejtim të tyre. "Unë kam qenë nga ata njerëz që kam luftuar për të drejtat. Ligji, aty ku është bërë ligj dhe aty ku ka ende akte nënligjore të pamiratuara, duhet të diskutohet. Kështu siç është ai, është i pastatueshëm, sepse mungon një dialog me palët e interesuara", - ka theksuar ai. Misha i është referuar edhe ligjit "Për librin", ku ka folur për injorancë në hartimin e tij dhe nene që janë përjashtuese. Në komentin që ka bërë gjatë diskutimit, ai ka theksuar se "problemi më serioz është centralizimi. Në asnjë vend demokratik nuk është ministria që jep licenca dhe më tepër fakti që ministri të firmosë për çdo licencë që jepet në Shqipëri", - ka theksuar ai. Botuesit kanë debatuar edhe njëherë për mënyrën e miratimit të ligjit "Për librin" në Parlament. Sipas tyre, ai u kalua në një situatë të zhurmshme, pa asnjë mundësi diskutimi.
Shkrirja
E ngritur pak kohë më parë, Zyra Shqiptare për të Drejtat e Autorit funksionon si një institucion në varësi të Ministrisë së Kulturës. Por ekzistencën dhe funksionin e saj, botuesit e kanë vënë në dyshim. Sipas tyre, kjo zyrë nuk mund të mbrojë të drejtat e autorëve për aq kohë sa i detyron ata të depozitojnë në të kontratën e bërë me çdo botues. Ndërsa varësinë e saj nga Ministria e Kulturës, e kanë quajtur një praktikë të panjohur në vendet e tjera. E pranishme në rolin e autorit, shkrimtarja Diana Çuli është shprehur kundër funksionimit të kësaj zyre. "Unë jam kundër ekzistimit të kësaj zyre në ministri. Mua, kjo zyrë nuk më mbron, por më pengon si autor. Në qoftë se vetëm një person në këtë zyrë nuk do ta pëlqejë letërsinë time, ka në dorë që të vonojë kontratën me botuesin. Unë nuk jam e detyruar të shkoj në këtë zyrë. Në qoftë se kam probleme me botuesin apo shkelje të kontratës, marrëdhëniet i zgjidh në Gjykatën Kushtetuese", - është shprehur ajo. Po ashtu edhe Natasha Lako ka vënë në dyshim ekzistencën e kësaj zyre.
Reagimi
Të pranishëm në këtë takim kanë qenë edhe përfaqësuesit e ZSHDA-së, Ervin Ruka, përgjegjës i Sektorit të Gjykimit Administrativ dhe Ankesave dhe Eduard Buda, kryeinspektor i Sektorit të Regjistrim-Certifikimit. Në përgjigje të akuzave të botuesve, Ruka është shprehur se ligji "për të Drejtën e Autorit" është hartuar bazuar në konventat ndërkombëtare dhe se ZSHDA-ja është e ngarkuar ligjërisht për zbatimin e tij. Sipas Rukës, nëse botuesit nuk janë dakord me nene të caktuara, zgjidhjen nuk duhet ta kërkojnë te ZSHDA-ja. "Nëse ju kontestoni nenin 45 të ligjit "Për të drejtën e autorit", i cili parashikon depozitimin e kontratave të regjistrimit dhe certifikim ndërmjet botuesve dhe autorëve, është Gjykata Kushtetuese për ta bërë jokushtetues ligjin ose bëni një lobing për të ndryshuar ligjin", - ka theksuar ai. Në një reagim zyrtar të Zyrës së Mbrojtjes së të Drejtave thuhet se "në sallë, në të cilën mungonin autorët, kategoria më e interesuar e njerëzve të prekur nga ligji "Për të drejtën e autorit", ka pasur një konforndim të thellë midis "Ligjit për librin" dhe "Ligjit për të Drejtën e Autorit". Kjo "PADIJE" ka sjellë besojmë dhe ngatërresat më të mëdha në sallë". Ndërsa vazhdohet se "detyrimi për të respektuar legjislacionin në fuqi buron nga dy ligje (tashmë të miratuara dhe në fuqi prej dy vitesh), të cilat janë: Ligji "Për të drejtën e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me të" Nr. 9380, dt 28.04.2005 dhe Ligjin "Për Librin" Nr. 9616, dt. 27.09.2006.

Virgjëreshat shqiptare po zhduken

Një grua që heq dorë nga jeta e saj për të jetuar si burrë, është edhe sot një fakt që çudit. Gra të veshura si burra, që pinë raki e ty mosin duhanin, bisedojnë në kuvendin e burrave, marrin vendimet e familjes e nuk martohen kurrë. Këto janë "vajzat e betuara" të Veriut shqiptar. Personazhet që anglezja Antonia Yong i rrëfen në librin e saj, "Women who become men: Albanian Sworn Virgins" (Gratë që bëhen burra. Virgjëreshat e betuara shqiptare). Në botën perëndimore ka pasur mjaft reagime për librin e saj. Ajo tregon se ka marrë telefonata të shumta, deri edhe nga Australia. Antropologia ka vite që e studion si fenomen. I ka takuar personalisht, ka dëgjuar rrëfimin e tyre, për ndjenjat dhe faktin si e përjetojnë të kthyerit në një burrë. "Kam takuar 15 prej tyre", - shprehet ajo, duke i ndjerë shumë të afërta jetët e tyre. Antonia Young i ka treguar të gjitha këto në Tiranë. Paraditen e djeshme në Hotel Tirana, ka mbajtur një ligjëratë për këtë fenomen. Të ftuar kanë qenë më së shumti përfaqësues të huaj të ndodhur në Tiranë. Përmes një videoprojektori, Young ka paraqitur me foto disa nga virgjëreshat e betuara, në momente të shkëputura nga jeta e përditshme apo edhe mes familjes. Për secilën prej tyre rrëfen diçka. "E para që kam takuar ishte Pashko, ajo që kam vënë edhe në kopertinën e librit. Takimi ishte me të vërtet fantastik dhe më pas kam takuar edhe 7 apo 8 herë të tjera. Ajo ka qenë personazhi edhe në një film që kam bërë për National Geografic. Herën e fundit që doja ta takoja dëgjova që ishte e sëmurë dhe e shtruar në spitalin e Shkodrës. Nuk pata mundësi ta takoja. Ndërsa gati një vit më parë, ajo kishte vdekur, 5 ditë para se unë të vija në Shqipëri", - tregon Young. Duke iu kushtuar këtij studimi për gati 7 vjet, Antonia vjen herë pas herë në Shqipëri. Këto vizita e kanë ndihmuar që t'i takojë shpesh ata (ashtu siç e gjithë shoqëria i quan), e të rrëmbejë rrëfime të hollësishme e përjetime. Për Pashko vazhdon të tregojë se "kur ishte bebe, flokët e para ja ka prerë një person që më vonë u bë kumbari i saj, ashtu siç e kërkonte riti. Ky person tashmë ka vdekur dhe ishte familja e tij që e mori përsipër përgjegjësinë për Pashkon. Ata nuk ishin të afërm, por ky rit i bëri të tillë". Për Young Shqipëria është një vend me tradita të shumta e tepër interesant për t'u studiuar, por ajo hedh alarmin e zhdukjes së tyre. Ashtu si një ditë nuk do të ketë më as virgjëresha të betuara. "Shqipëria ofron shumë material për t'u studiuar nga antropologët e rinj. Ndërtesa tradicionale, mënyra të veçanta të të bërit të gjërave, gatimi, punët e dorës, thjesht shumë gjëra që kanë të bëjnë me zejtarinë, muret prej guri, gdhendjet në dru. Ka akoma njerëz që merren me këto, por janë të vjetër, ndërsa të rinjtë nuk mësojnë më prej tyre. Ata mundohen të gjejnë forma të tjera më të thjeshta jetese. Për shembull, në Theth kam takuar një njeri që i bënte vetë këpucët e borës. Mendojeni që në Perëndim kjo do të ishte diçka që mund të kushtonte shumë, shumë shtrenjtë", - shprehet ajo. Young e sheh si një gjë normale që sot të flitet për Shqipërinë moderne, ashtu siç ndodh në vendet me zhvillim të shpejtë, por sipas saj antropologët duhet të nxitojnë për të kapur traditat.
Virgjëreshat e Ballkanit
Shqipëria e Veriut nuk është e vetmja që e njeh këtë fenomen. Të tilla gra-burra gjenden edhe në Malin e Zi, në Bosnje, Serbi apo edhe në Kosovë. Drejt kësaj të fundit është kthyer tashmë vëmendja e Young. "Më është dashur vërtet kohë të shoh si qëndron puna në Kosovë. Në librin tim unë kam vetëm një rast nga Kosova. Filmi i fundit që është bërë në kohën e Jugosllavisë së bashkuar, para se të ndahej më 1991, ishte i një regjisori i cili qe mbështetur në historinë e vërtetë të një gruaje që mendohet se jeton ende në Kosovë. Ngjarjet në këtë film janë vendosur në shekullin e 19-të, ishte për vajzën e saj të katërt dhe vështirësitë që ajo kishte". Por ndërsa virgjëreshat e betuara në Shqipëri janë lidhur me Kanunin, Young nuk mendon të njëjtën gjë për Kosovën. Për të fenomeni është i lidhur me traditën, por tani kemi të bëjmë me një nevojë sociale të këtyre grave që duhen të jenë edhe burra shtëpie. "Janë shkruar plot histori për gra që s'duan të martohen, histori që kanë hyrë në fondin e historive romantike. Në rastin e Kosovës nuk kam pasur nevojë të kërkoj nga kësi rastesh", - shprehet ajo. Fenomeni është studiuar edhe në këto rajone të tjera. Disa kanë qenë studime të mirëfillta, ndërsa disa të tjera ngelen në kuadrin e mbrojtjes së një teme diplome ose doktorature. Por kontaktet e vendosura me Young kanë qenë të shumta dhe sipas saj, kjo tregon se interesi për këtë fenomen ngelet ende i madh. Antonia Young për herë të parë e ka vizituar Shqipërinë në vitin 1989. Interesi i saj për vendet e Lindjes ka filluar pas Luftës së Dytë Botërore dhe ka treguar se shpesh herë Shqipërinë e ka parë nga vendet fqinje. Aktualisht ajo po punon me Parkun e Paqes, e ngarkuar nga Komiteti Britanik për të ndihmuar për ngritjen e këtij parku në Luginën e Shalës.

Stilistet ne gare para Piramides

Detajet e këtij aktiviteti i prezantuan drejtori i QNK-së, Mujë Buçpapaj, organizatorja dhe ideatorja Julia Ilirjani, regjisorja Juliana Sinani dhe prezantuesja këngëtarja Gledis

Stil & tendencë... Unlimited...", një konkurs i mirëfilltë stilistësh, ku për herë të parë do të prezantohen artistët e rinj shqiptarë të diplomuar vitet e fundit në Akademinë e Arteve do të organizohet në datë 22 qershor përpara Qendrës Ndërkombëtare të Kulturës për të vazhduar çdo të premte për gjashtë javë me radhë. Detajet e këtij aktiviteti i prezantuan drejtori i QNK-së, Mujë Buçpapaj, organizatorja dhe ideatorja Julia Ilirjani, regjisorja Juliana Sinani dhe prezantuesja këngëtarja Gledis. Organizatore Julia Ilirjani tha se do të jenë 12 stilistë, që do të konkurrojnë në pesë netë të spektaklit. "Në natën e parë do të prezantohen dy stilistë dhe të tjerët në vazhdim. Nata finale do të jetë më 27 korrik".

Ndërsa regjisorja Juliana Sinani tha se spektakli është konceptuar me të ftuar këngëtarë të ndryshëm, me numra koreografikë të lidhura me modelet por edhe me publikun. "Jemi përpjekur që në çdo detaj spektakli të funksionojë në një mënyrë të tillë, që të mos jetë vetëm konkurs por edhe një mënyrë argëtimi për të gjithë të rinjtë, që do të zgjedhin mbrëmjen e të premtes për të shijuar këtë eveniment përpara sheshit të QNK-së". Dhjetë stilistë të rinj të përzgjedhur do të paraqesin gjatë këtyre javëve dhjetë veshje, ndërkohë që në natën e gjashtë të spektaklit do të prezantohet një prej veshjeve më të mira të çdo kandidati, sipas organizatorëve. Ndërkohë një juri e përbërë nga njërëz të njohur të fushave të ndryshme të artit do të përzgjedhë veshjen më të mirë.

Shkodrani zbulon ullinjte qe fotografojne

Gjithkush është mrekulluar nga pikturat dhe skulpturat e famshme të botës antike dhe moderne. Fantazia e penelit dhe pse jo e lapsit, të dorës së njeriut ka bredhur shekujve e vazhdon shtegtimin e pafund. Jemi mësuar dhe me fotografi të bëra nga profesionistë e amatorë të talentuar nga aparatet fotografikë. Por, të shikosh foton e një zogu, një gruaje, një kali apo një qeni, jo të hedhura në letër nga dora e njeriut, por në rrathët e vijëzuara të drurit të ullirit është një befasi, një mrekulli që shkenca mundohet ta shpjegojë me ligjet e saj. Kësaj here, gjetja ka si autor shkodranin Muhamet Trepçi. 57-vjeçari, që diktatura për disa vite e privoi nga ëndrra për t’u arsimuar dhe e la të punojë si një zdrukthëtar të thjeshtë, pritet të çudisë publikun me fotot e tij. Dhe nuk kemi të bëjmë vetëm me një foto, e cila mund të konsiderohet si rastësi. Jo. Kemi të bëjmë me disa të tilla, që nuk përbëjnë rastësi. Është pema ajo që ka aftësinë e fotografimit. Pikërisht me këtë mister të natyrës, me veprat e artit brenda drurit të ullirit, me aftësinë e drurit për të fotografuar, është marrë Trepçi. Ai do të çojë ullirin si vepër arti në Muzeun Nacional të Romës. Në ekspozitën që pritet të hapet nga data 1 deri më 15 tetor të këtij viti, Muhamet Trepçi do të ekspozojë disa nga 30 fotot më të spikatura. I ka bërë ato kur ka parë figura të ravijëzuara në dru. Për herë të parë, druri i ullirit do të shihet ndryshe. Jo vetëm si një simbol jetëgjatësie apo fetar, por edhe si një vepër arti. Pas një jete punë me drurin, Trepçi, pinjoll i një qyteti nga ku kanë dalë personalitete të artit, guxon të bëjë prezantimin e tij të parë në kryeqytetin e vendit fqinj. Pranimi i këtyre punimeve në Romë ka ardhur pas një vlerësimi që komisioni përkatës i përbërë nga emra të njohur të artit, i ka dhënë miratimin.
Arti i rrallë
Duket e çuditshme, por në të vërtetë ekziston. Është një nga ato raste kur pse-ja e të ndodhurit është vështirë të gjendet. Brenda drurit të ullirit, Muhamet Trepçi ka gjetur figura reale. Për të kuptuar më tej dukurinë, ka lexuar mjaft, mes të cilëve edhe librat e Josef Tedeschini, Pablo Pikasos, Umberto Ekos etj. Pas vite punë me drurin, gjetjet e tij kanë pasuar njëra-tjetrën. Por për të këto figura nuk janë të rastësishme. “Figurat reale që kanë dalë nuk mund të jenë thjesht koincidencë e rrathëve vjetorë. Këto konfiguracione të rrathëve shprehin emocionet (streset) që ka pema në jetën e vet. Në veçanti figurat reale mendoj se janë fotografi në praninë e një drite të fortë si vetëtima të objekteve që janë ndodhur përreth”, shprehet ai. Për këtë fenomen ai ka dëgjuar edhe më parë. Tregon se kur nisi punë si nxënës marangoz në vitin 1967, ka dëgjuar nga marangozët e vjetër se pema e arrës fotografon. Shprehet se “në biseda me marangozët e vjetër, kam dëgjuar që ka ndodhur që të dukej shumë qartë në dru edhe një pamje njeriu apo ndonjë figurë tjetër”. Edhe vet shkrimtari Ismail Kadare në librin e tij “Emblema e Dikurshme” flet për legjendën e fotografimit të drurit të arrës nën efektin e një drite të fortë. Pema ka aftësi të fotografojë pasi në trupin e saj ndodhet një lëndë e quajtur celulozë mbi të cilën, ekziston mundësia e veprimit të dritës së fortë, siç është ajo një vetëtime. Ndërsa është e njohur se për të prodhuar celuloidin e filmit të aparatit fotografik, si lëndë e parë përdoret druri pikërisht për këto cilësi të veçanta.
Gjetjet e para
Lidhjen me drurin, Muhamet Trepçi e ka nisur si ironi të fatit. Ishte një nxënës i shkëlqyer, por nuk e lanë të vazhdojë studimet. U detyrua të punojë si marangoz. Nga rrëfimet e marangozëve të vjetër për pemë që fotografon, provon gjetjet e para. Gjetjet fillestare në drurin e ullirit kanë ndodhur me të ashtuquajturin “Zogu”. “Është i pari në gjetjet e mia. Si i tillë do të mbetet simbol i kësaj pune. Gjetja e tij ishte rastësore, por a është rastësi krijimi në pemë i këtij zogu me pamje reale? Më ka impresionuar shumë kjo figurë dhe me një kujdes të veçantë arrita të evidentoj edhe shokët e tij në atë copë dru ku dallohej qartë e njëjta gjurmë me ndryshime dinamike”, kujton Muhameti. Ai shpjegon me saktësi edhe variacionin e ngjyrave, të cilat ofrojnë kontraste të veçanta “që ndryshojnë nga një fushë e verdhë e lehtë në ngjyrë kafe në të zezë ku shpesh të bën përshtypje shumë harmonia e linjave dhe kombinimi i vazhdimësisë së tyre”.
Ekspozita
Për herë të parë punët e tij do të ekspozohen në Quadriennale D’Arte Conteporanea Leonardo da Viçi në Romë. Mbërrin këtu pas disa vite punë. Tashmë zotëron gjetje origjinale, fotografime në pemë apo dhe bashkimet me të cilat krijon figura duke u konsideruar kështu vepra arti. Spektatorët e vetëm të deritanishëm janë miqtë e tij. Prej tyre ka marrë edhe vlerësimet e para. Secili i ka shijuar sipas mënyrës së tij gjetjet e Trepçit. “Përveç pamjeve të veçanta ku figura lexohet lehtësisht apo ngjason me ndonjë objekt jetësor, ka edhe prej atyre që lexohen individualisht sipas shijeve personale, formimit individual të shikuesit, momentit emocional që kalon ky vëzhgues. Këtë e kam provuar nga shumë miq te artit figurativ të cilët kanë bërë komente të ndryshme për të njëjtin objekt”, - tregon ai. Vlerësimin më të madh e ka marrë nga komisioni vlerësues i Muzeut Nacional të Romës që e kanë ftuar për ekspozitë. Miku i tij Gjergj Morena ka qenë ndërmjetësuesi për paraqitjen e këtyre gjetjeve në Itali.
Ndërkohë edhe MInsitria e Turizmit, Kulturës, Rinisë dhe Sporteve ka mbështetur këtë projekt. “Këto punime janë unike, të vetme e nuk mund të përsëriten. Kjo është e veçanta e tyre”, - shprehet profesor Muhameti.

Lideri i Rolling Stone përshëndet shqiptarët

Ka qenë një koncert madhështor ai i Rolling Stone në Budva. Mijëra fansa kanë përcjellë me entuziazëm çastet e daljes në skenë të grupit legjendar. Ka qenë lideri historik i grupit, Mick Jagger, ai që ka përshëndetur të gjithë publikun e pranishëm në plazhin "Jaz". Ai nuk ka harruar të përshëndesë edhe shqiptarët, që kishin marrë rrugën për të dëgjuar grupin legjendar të rrokut. Që herët në Tiranë ishte bërë lajmërimi për koncertin e tyre në Budva. Si një grup mjaft i njohur në Shqipëri, kanë qenë të shumtë ata që nuk kanë hezituar të presin një biletë, për të zënë vend në arenën e madhe ku u zhvillua koncerti. Duke përjashtuar përshëndetjen standarde "Good evening Montenegro! "(Mirëmbrëma Mali i Zi!), Jagger ka përshëndetur me disa fraza në gjuhën malazeze. "Ne jemi të kënaqur që jemi banda e parë që luajmë në këtë vend", - ka thënë mes të tjerave lideri i Rolling Stone, duke falënderuar më pas të gjithë fansat që kishin mbushur plazhin. "Të gjithë ju, nga Kroacia, Serbia, Shqipëria dhe Rusia, mirë se keni ardhur". Kjo ka qenë edhe ndezja e atmosferës që ka vazhduar deri nga mesnata. Me sa duket legjendarët e rrokut kanë qenë të informuar mirë se nga kanë ardhur rreth 80.000 fansat që kishin zënë vend në Jaz beach të Budvës. Grupi i famshëm, i përbërë nga Mick Jagger, këngëtar, Keith Richards, kitarë, Ron Vood, kitarë dhe Charlie Watts, bateri, u ngjit në skenën e Budvas në orën 21.50. Programi ka pasur kryesisht hite të njohura të grupit. Në fakt fansat, midis tyre edhe mjaft shqiptarë nga Mali i Zi, por edhe nga Shqipëria, kanë zënë vend që prej orës 18.00. Vetëm nga shoqëria Charl'S Entertainment, që kishte të drejtën ekskluzive të këtij koncerti në vendin tonë, janë shitur 1000 bileta për Shqipërinë dhe 500 për Kosovën. Por shumë fansa të tjerë shqiptarë kanë mbërritur personalisht në Budva për të ndjekur koncertin e parë të Rolling Stone në Ballkan. Ashtu siç edhe pritej, shumë makina janë drejtuar për në zonën e koncertit, 4 km larg Budvës. Bllokimi i trafikut filloi që në orën 18.00 dhe për këtë arsye policia bllokoi kalimin e makinave në këtë zonë. E vetmja mënyrë për të mbërritur deri aty, kanë qenë autobusët e prenotuar enkas, me një çmim prej 1.5 Euro. Kënga e fundit e pjesës zyrtare të koncertit ka qenë "Jumping Jack Flash", por duartrokitjet e fansave i kanë kthyer sërish në skenë Rolling Stone për të kënduar hitin "Brown Sugar". Publiku sërish nuk ka dashur të largohej, por grupi legjendar i rrokut nuk është kthyer më në skenë dhe koncerti është mbyllur me fishekzjarrë të shumtë.
VIP-at
Adhuruesit e Rolling Stone nuk janë vetëm njerëzit e thjeshtë. Mes tyre ka mjaft personazhe VIP, përfshi këtu edhe politikanët. Këtë gjë e ka treguar edhe koncerti madhështor i tyre në Budva. Sipas agjencisë italiane ANSA, ndër fansat VIP mbrëmë kanë qenë edhe tre nga presidentët e vendeve, tashmë të ndara nga ish-Jugosllavia, Vujanovic i Malit të Zi, Stjepan Mesic i Kroacisë dhe Boris Tadiç i Serbisë. Por personazhet e njohur nuk kanë qenë vetëm në vendet e rezervuara për VIP-at, ku çmimi i biletës shkonte deri në 500 euro. Mjaft të tjerë kanë zgjedhur jahtet për ta ndjekur koncertin. Një zgjedhje të tillë ka bërë këngëtari Goran Bregoviç, i cili e ka ndjekur koncertin në bordin e një jahti luksoz. Sipas gazetave malazeze që kanë përshkruar atmosferën e rrallë që ka krijuar ky koncert, gjatë realizimit të tij nuk është shënuar asnjë incident. Një gjë e mirë kjo, duke pasur parasysh fluksin e madh të njerëzve të të gjitha moshave që vërshuan në Budva. ol. li

Disa vëzhgime në traditën emblematike që ruhet në fortesën e Tivarit

"Stemmatographia Illyricanae"


Fortesa e Tivarit gjendet në pjesën e vjetër të qytetit, që njihet sllavisht me emrin "Stari-grad". Atje, në lagjen e vjetër, edhe sot ka një popullsi të përhershme banuese shqipfolëse, që duket sikur pak nga pak po e humb gjuhën amtare, për shkak të komunikimit me turistët, të cilëve shqipja nuk u hyn në punë. Stari-grad vizitohet me një biletë me çmim modest, kryesisht nga turistë të huaj, që vijnë këtu me qëllime shkencore. Brenda kalasë ka disa kisha, njëra prej të cilave, më e vjetra, pas zbulimit të një mozaiku ikonografik mural këtë vit është identifikuar si Kisha e Shën Antonit. Po ashtu ka mullinj bluarjeje dhe mullinj të vajit të ullirit, furra të pjekjes së bukës, burgje të periudhës paraosmane dhe osmane, një kullë sahati dhe një muze. Dikur kjo fortesë ka funksionuar si qytet-kështjellë.

Më herët Tivari ka qenë qendër ipeshkvnore dhe në disa periudha edhe qendër arkipeshkvie. Në dy periudha historike klerikët e Tivarit luajtën një rol historik të jashtëzakonshëm për shqiptarët: në fund të luftës austro-osmane (1689), kur arkipeshkvi Vinko Zmajevic (Vincenc Zmajevic) mundësoi strehimin e disa fiseve klementine në Zarë të Arbëreshëve dhe më pas edhe në Srem të Kroacisë; si dhe në kohën e marrjes së vendimeve të traktatit të Shën Stefanit (1878), kur arkipeshkvi tjetër, Karl Poeten, që ishte dhe kunat i perandorit austro-hungarez, në emër të doktrinës "cultus protektorati" u ofroi mbrojtje sa mundi shqiptarëve të malësive të Veriut.

Tivari, ashtu si dhe Kotorri, Ulqini, Shkodra, Drishti, Danja dhe Durrësi, në periudhën mesjetare kishin statute të së drejtës urbane, me të cilat rregullonin jetën e brendshme. Këto qytete nuk drejtoheshin me Kanun, por me kushtetutë. Në statute përcaktohej gjithçka: prej rolit të proveditorëve, prokurorëve, klerikëve, vizitorëve apostolikë, gjyqtarëve, noterëve, esnafëve dhe shoqërive të ndryshme të artizanatit, deri te pozita e të huajve, tregtarëve, lundërtarëve, peshkatarëve.

Një pjesë e historisë shumëshekullore të Tivarit është ngurtësuar në shenjat heraldike, që gjenden me shumicë të gdhendura në pllaka guri dhe shkëmbinj. Kohë të ndryshme dhe kultura të ndryshme kanë lënë gjurmën e tyre të pashlyeshme në stematografinë bregdetare të qyteteve në veri të Shqipërisë shtetërore. Me sa dihet, askush s‘është marrë me çkodifikimin e kumteve të këtyre emblemave. F. Crispi, i cili botoi më 1892 një libër studimor me ilustrime për traditën emblematike arbërore, ndoshta nuk kishte të dhëna për stemat që gjenden në këtë fortesë. Në studimet e mëvonshme të Dh. S. Shuteriqit përmenden emblemat e familjeve të mëdha patronimike arbërore, si Kastriotët, Arianitët, Muzakajt, Dukagjinët, Engjëllorët, Shpatajt, Balshajt, Zenebishët, Skurajt. Por nuk përmenden mjaft mbiemra të tjerë të fisnikërisë arbërore, si Gasullët, Kazazët, Mazrekajt, Kryezinjtë, Palabardhajt dhe Bogdanët.

Pak e çuditshme kjo indiferencë e dijes ndaj traditës stematografike arbërore, kur dihet se emblemat dhe shenjat e tjera heraldike janë paraprirëse të simboleve kombëtare. Ishte pikërisht Faik Konica ai që përshkroi i pari flamurin kombëtar që mendonte të mbanin shqiptarët, duke iu referuar simbolit të emblemës së Kastriotëve, atë flamur që kemi edhe sot, me ndonjë ndryshim fare të vogël. Në novelën disi të harruar, "Emblema e dikurshme", Ismail Kadare pati tërhequr vëmendjen te fenomeni i "fotografimit të kohës" dhe i kriptimit të sekreteve epokale në alfabetin e emblemave (Në njërën prej tyre, të një familjeje aristokratike në Myzeqe, sipas shkrimtarit, ishte sekretuar kumti se ajo zonë kishte naftë, dhe pikërisht këtë kumt përpiqen të zhdukin "kapuçonët e zinj", të ardhur s‘dihet prej ku).

Në të vërtetë, me gjithë studimet e kryera deri më tani, nuk është hartuar ndonjëherë një "alfabet i shenjave" apo "fjalor i simboleve" heraldike, që do të lejonte leximin e sekreteve historikë të kyçur në stematografinë arbërore e paraarbërore. Aq më pak mund të pretendohet për një leksikon të tillë për stematografinë arbërore të qyteteve jashtë kufijve shtetërorë. Kjo indiferencë ka ndikime jo vetëm në dije. Tradita stematografike bën pjesë në traditën e krijimit të identitetit të një populli dhe nënçmimi i saj mund të çojë në errësim të pamerituar të historisë.

Nga pikëpamja e tipologjisë së shenjave, stematografia e gurtë e fortesës së Tivarit mban vulën e një qyteti bregdetar, të hapur për ndikime, të afërta e të largëta, të krishtera e islamike, arbërore e sllave, këndej e përtej-adriatike, perëndimore e lindore, të hershme e të vona. Pranë e pranë gjenden luani ekspansiv i ngritur më këmbë i anzhuinëve, që u ngulit shumë shpejt jo vetëm te familja fisnike e dhëndrit të Karlit të Madh, Topia, por madje dhe në thellësi (hinterland) të Arbërisë mesjetare deri në Dardani, si dhe luani mbrojtës i Sinjorisë veneciane apo Republikës së Shën Markut, sikurse njihet në histori. Nuk duhet të çuditesh aspak nëse një shenjë heraldike të sjell ndërmend menora-n hebraike (shandanin tripjesësh që njihet me emrin "life‘s three") dhe një tjetër fare aty pranë përmban si shenjë qendrore palmën tridegëshe, sot simbol shtetëror saudit. Madje mund të gjesh bashkë një shqyt samit me një shenjë hamite! Aq më pak mund të habitesh nëse në mjaft shenja heraldike vendin qendror e zë trinia e krishterë, në formën e tri rozetave, tri motiveve floreale, tri vijave vertikale dhe ca më tej mund të gjesh tugranë e ndonjë pashai që pati ndërtuar për lartësimin e emrit të vet ndonjë çezmë a tyrbe; ose yllin e Davidit në një dizenjo fare të thjeshtë.

Pikërisht kjo ndërthurje kulturash dhe qytetërimesh: vendëse dhe të ardhura, veneciane dhe anzhuine, të krishtera e hebraike, arabe e islamike, detare e tokësore, pastorale e të lundrimit, laike e fetare, pagane e monoteiste, përbën një argument shumë të rëndësishëm për të studiuar në detaje atë trashëgimi që fotografuan epokat në stematografinë e fortesës së Tivarit. Studentë shqiptarë që bëjnë praktika dhe ekskursione mësimore, të tjerë që përgatisin teza diplomash dhe studime masteri e doktorate, mund të ngarkohen me detyra shkencore për këtë argument. Ndoshta nuk është e tepërt që të mendohet edhe për formimin e specialistëve heraldistë dhe stematografë, qoftë brenda vendit, qoftë jashtë, duke e lënë më pas në përgjegjësi të tyre shkencorizimin e studimeve në këtë fushë. Tani që kompleksi ideologjik ndaj bujarisë arbërore ka kaluar, tashmë që gjykimi për mesjetën s‘ka pse të jetë gjithnjë i shoqëruar me cilësorin "e errët", këto janë hapa për t‘u hedhur me shpejtësi.

I jepet lamtumira Violeta Manushit



Homazhet kane nisur qe prej ores 10, ku per t’i dhene lamtumiren e fundit te pranishem kane qene aktore, regjisore, kolege qe kane punuar me te, po keshtu edhe politikane te shumte. I pari qe ka mberritur ne Teatrin Kombetar ka qene ministri i Kultures Ylli Pango i ndjekur me pas nga kryesocialisti Edi Rama shoqeruar nga anetaret e kryesise, kryeministri Berisha perfaqesues te Levizjes Socialiste per Integrim. Ne fjalen e dhene per gazetaret, Rama duke folur si kryetar bashkie eshte shprehur: “Ne qytetin ku une jam kryetar, Violeta Manushi eshte nje aktore e madhe. Anetaret dhe simpatizante e PS humben nje nga njerezit me te dashur”.
Nderkohe presidenti i vendit Bamir Topi eshte shprehur se sot, populli ndahej me zonjen e komunikimit njerezor, duke u shkeputur nje pjese me rendesi e memories historike dhe artistike te teatrit dhe filmit.
Aktorja e njohur e cila prej kohesh vuante nga nje semundje e rende vdiq dje ne moshen 81 vjecare ne banesen e saj. Ajo la pas emrin e aktores se madhe te skenes dhe filmit, gruan e shquar te Kombit, qe jeten dhe energjite ia kushtoi skenes dhe popullit qe e duatrokiti per 60 vite qe ajo interpretoi ne skene.

Muzeu Kombetar; Mes joshjes së turistëve, vapës dhe rikonceptimit

Temperaturat shënojnë mbi 40 gradë. Ditë të nxehta që nuk janë parë prej disa vitesh. E megjithatë, kuriozët, me aparat në dorë i sheh nëpër rrugët e Tiranës. Janë turistë të huaj që kanë zgjedhur të shuajnë kureshtjen për vendin e vogël. Fokusojnë gjithçka që ju tërheq vëmendjen në kryeqytetin shqiptar. Përshtypjet nga ajo që është e sotme i marrin në mënyrë të vetvetishme. Ndërsa për të njohur të kaluarën, historinë dhe kulturën e këtij populli, domosdoshmërish i drejtohen Muzeut Kombëtar.

Me një biletë, që për ta ka vlerën e 300 lekëve të reja, ndërmarrin udhëtimin përmes historisë. Në pavijonet e Muzeut Kombëtar që tregojnë të kaluarën. Për të huajt ndoshta është e mjaftueshme, por prej disa kohësh është ndërmarrë një proces rikonceptimi për të paraqitur me vërtetësi të gjitha ngjarjet historike të përjetuara në Shqipëri. Është menduar edhe për ngritjen e atyre që mungojnë, si ai i Pavarësisë e i Komunizmit, si dhe pasurimi i atyre ekzistues, jo pak të përfolur si pavijoni i Luftës Antifashiste. "Vapa është shumë e madhe dhe ka ndikuar edhe në numrin e vizitorëve", - na thonë te sporteli. Gjithsesi, nuk mungojnë. Gjatë vizitës tonë takojmë disa të tillë. Ata që këto ditë ngjiten shkallëve të muzeut, e i shkojnë deri në fund pavijonit të Gjenocidit, do të shohin se në hapësirën ngjitur me të, të shpërndara në mënyrë të çrregullt ka objekte etnografike. Prej disa kohësh po punohet për çeljen e një ekspozite etnografike.

Sigurisht që pas gjenocidit nuk është një ndjesi e këndshme të shohësh kulturën popullore, por kjo hapësirë ka qenë e vetmja e mundshme. Janë vetëm disa ditë nga përurimi dhe objektet po vendosen nëpër vitrina. Duke filluar nga 1 gushti do të jetë e hapur për vizitorët si një dimension i munguar, por edhe i kërkuar nga turistët. Deri më tani, arkeologjia dhe ikonografia kanë tërhequr më shumë vëmendjen e tyre. Ndërsa kanë një tërheqje të veçantë ndaj kulturës popullore. Janë të shumtë ata që ndalojnë në dyqanin brenda muzeut ku shiten suvenire, endje, prodhimet veshjeve, riprodhimet e drurit e të tjera, që sillen këtu nga individë të veçantë, apo edhe nga shoqatat e artizanëve. Shumica e tyre, të mbështetura mbi motivet e traditës.

Statistikat
Numri i vizitorëve në Muzeun Kombëtar varion. Njëra ditë është e ndryshme nga tjetra dhe po ashtu edhe muajt. Numrin më të madh në këtë sezon veror e shënojnë turistët e huaj. Shifrat që na ofrohen për tre ditë të ndryshme janë: 13 turist të huaj, 19 shqiptarë; 47 të huaj e 4 shqiptarë në një ditë tjetër dhe 52 të huaj e 19 shqiptarë. Vetëm gjatë muajit qershor, Muzeu Kombëtar është vizituar nga 1.071 të huaj, 288 shqiptarë dhe 1.698 vizitorë pa biletë që kanë hyrë për të parë ekspozitat e ndryshme. Sipas drejtorit Meta, numri i tyre është rritur në krahasim me një vit më parë dhe i quan shifra të mira.

Nga një përllogaritje e thjeshtë, fitimet që merren nga biletat e turistëve të huaj gjatë qershorit janë 3 milionë e 200 mijë. Shifër e cila i shkon shtetit shqiptar. Për Metën, institucionet shqiptare nuk janë ende të gatshme për vetë administrim dhe përcaktimi i fondeve është zgjidhja më e përshtatshme, të paktën për këto kohë. E megjithatë, numri i turistëve në muze vetvetishëm është i lidhur me vet zhvillimin e turizmit në Shqipëri. E këtu janë një sërë faktorësh të tjerë të lidhur zinxhir, që do të tërhiqnin ose jo të huajt drejt vendit tonë.

Pavijoni Etnografik
Një hapësirë rreth 1.000 metra do t'i kushtohet etnografisë në Muzeun Kombëtar. Nuk është një pavijon përfundimtar, por një ekspozitë e përkohshme që do t'i paraprijë një seksioni të tërë. Objekte të nxjerra nga fondi dhe disa ekzistuese (të ekspozuara këto në një ekspozitë në kohën kur në drejtim ishte Moikom Zeqo), po vendosen në vitrina. Një tjetër rrugë për të ekspozuar kulturën popullore shqiptare. Prezantimi i së cilës, vitet e fundit ka ngelur në projekte, në ekspozita të vogla, disa personale, apo në idenë e një muzeu etnografik (i mbetur gjithnjë në diskutim). Janë rreth 450 objekte të artizanatit shqiptar që do të hapen për publikun në datën 31 korrik ora 10.00.

Sipas drejtorit të MHK-së, Beqir Meta edhe konceptimi i saj do të jetë i përkohshëm. Çdo gjë do të lëvizë sërish për seksionin e madh të etnografisë, nëse do të arrijë të realizohet. Fatura financiare është e madhe dhe e tillë do të jetë nëse as kjo ekspozitë e përkohshme nuk do të dalë në funksion të tij. Në disa vitrina janë vendosur objektet e artizanatit shqiptar, e përkrah tyre edhe ato të atij qytetar, të shprehura këto në veshje, në stoli, në vegla muzikore, veglat e punës e objekte të nevojshme për ambientet shtëpiake. Sipas Sotirulla Hoxhës, shefe e sektorit të përmbajtjes, këto objekte janë nga më përfaqësueset. I përkasin tërësisht fondit të Muzeut Kombëtar. Asgjë nuk është marrë nga Instituti i Kulturës Popullore (edhe pse ishte parashikuar një gjë e tillë), përveç konsultimit të specialistëve. Janë 40 vitrina vertikale dhe 20 horizontale që do të tregojnë traditën kulturore shqiptare.

Kondicionimi
Një problem i nënvizuar për vite me radhë është kondicionimi. Ka ngelur ende pa u zgjidhur, i mbartur që në ndërtimin e vet godinës. Mungesën e ndjen sidomos gjatë këtyre ditëve të nxehta. Duhet të qëndrosh vetëm pak e të fillosh të ndjesh zagushinë e djersën. E njëjta gjë është edhe për turistët që hyjnë për të mësuar historinë dhe kulturën shqiptare. Nga një kat në tjetrin, dëshira e qëndrimit para vitrinave të ndryshme mund të mundet nga mungesa e komoditetit. Por problemi sërish na çon te fatura financiare.

Luhatjen e temperaturës nuk e vuajnë vetëm njerëzit, por të gjitha objektet që ekspozohen në këtë muze. E padashur, të shkon mendja te arkivi i ikonave, kaq shumë i diskutuar. Edhe pse një arkiv i ri është ndërtuar, ato ende nuk janë sistemuar, e gjenden nën vapën përvëluese të katit të tretë. Pavarësisht përpjekjeve në drejtim të rikonceptimit dhe pasurimit të tij, situata klimatike në Muzeun Kombëtar do të vazhdojë e tillë. Edhe për sa? Kësaj nuk i dihet...

Zbulohen dy piktura të panjohura të Kol Idromenos

Në shtëpinë e tij në një prej lagjeve më të famshme të Shkodrës, ruhen prej vitesh, me fanatizëm, dy tablo nga mjeshtri i madh i pikturës, Kol Idromeno. Janë dy tablo të paekspozuara më parë. Nuk janë thjesht një kujtim për të. Janë shumë më tepër se kaq. Njëri prej tyre, një portret burri, thuhet se është ndër portretet më të bukur të Idromenos. Ai është babai i tij. Dikur njeri i pushtetshëm, një figurë e njohur në Shkodrën e viteve '20-të. Ndërsa tabloja tjetër ku shfaqet një grua me kostum karakteristik të Shkodrës, në gjysëm bust, me vështrimin ngulur diku në një pikë të papërcaktuar, është një tablo që i kujton nënën, imazhin e saj në rini. Prej vitesh komunikon me ato dy portrete. Nga viti 1971, kur të dy e lanë njëri pas tjetrit, nëna dhe babai, piktori i vjetër shkodran Ndoc Gurashi, gjen tek ato dy tablo një pjesë të jetës dhe kujtimeve të tij të hershme.
Të dy pikturat origjinale, të realizuara 84 vjet më parë (i takojnë viteve 1923-'24) nga mjeshtri i madh i periudhës së Rilindjes Kombëtare Shqiptare, Kol Idromeno, janë prezantuar për herë të parë në një ekspozitë të çelur së fundi në qytetin e Shkodrës. Tablotë janë paraqitur përkrah punimeve më të mira të 27 piktorëve shkodranë, të cilët të inkuadruar në shoqatën "Kol Idromeno", u prezantuan me një ekspozitë të përbashkët, çelur në Galerinë e Arteve Figurative "Shkodra". Kryetari i Shoqatës, "Kol Idromeno", Nikolin Luci thotë se punimet e Idromenos janë tablotë më domethënëse të kësaj ekspozite. "Në njërën pikturë paraqitet portreti i Kol Gurashit, ish-komisar i Shkodrës dhe në tjetrën, nëna Nine, prindërit e piktorit Ndoc Gurashi, i cili i ruan prej vitesh në shtëpinë e tij.
I kontaktuar në telefon dje pasdite, piktori Gurashi na rrëfeu shumë detaje të miqësisë mes familjes Idromeno dhe prindërve të tij. "Kol Idromeno ka qenë mik i familjes". Të gjithë e dimë pasionin e hershëm të Idromenos për muzikën, posaçërisht për violinën. "Me babain tim mblidheshin shpesh, madje kanë luajtur muzikë në shumë festa e ahengje të asaj kohe".
Kol Gurashi, komisar policie në kohën e mbretit Zog, nuk mund ta ndante karrierën e tij ushtarake naga pasioni për muzikën. Djali i tij, piktori Ndoc Gurashi thotë se Kola interpretonte në harmoni. "Idromenon e kemi pasur fqinj, afër shtëpisë. Madje, ai i ka dhënë mësime pikture edhe motrës time, Pina Zadrima Gurashi".
E ndërsa flet gjatë për këtë miqësi, piktori Ndoc Gurashi nuk mund të harrojë të na tregojë se si janë krijuar ato dy portrete.
"Idromeno i ka punuar në shtëpinë tonë të dyja tablotë. Kishte dëshirë të bënte një portret të babës. Shpesh i ishte lutur për këtë gjë". Dhe në fund, kur tabloja me komisarin e policisë së qytetit të Shkodrës kishte shënuar një pikë tjetër të mjeshtërisë së Idromenos, nëna Nine, e mahnitur nga tabloja i kishte kërkuar piktorit të realizonte edhe një portret të sajin. "Sigurisht, Idromeno e realizoi edhe tablonë e nënës, megjithëse nuk doli në lartësinë e tablosë tjetër", - thotë Ndoc Gurashi, ndërsa ngutet të thotë se "që nga koha e krijimit janë ruajtur me shumë xhelozi në shtëpinë time". Ai na thotë se tablonë e babait të tij, komisarit të policisë, e ka ruajtur si një sekret të madh përgjatë gjithë viteve të diktaturës. Të vetëdijshëm për efektin që jepte në diktaturë çdo kujtim nga koha e Zogut, familja Gurashi vendosi ta lërë në harresë atë periudhë. Në kujtim të mikut të tij Idromenos, ish-komisari i Shkodrës nisi të merrej edhe vetë me pikturë në vitet e fundit të jetës, derisa vdiq në mars të vitit 1971, e fill pas tij e ndoqi edhe nëna Nine, 3 muaj më vonë…
Prej 36 vjetësh, në shtëpinë e Ndoc Gurashit mungojnë zërat e tyre, rrëfimet për histori të hershme dhe kujtime të bukura. Por vështrimi i të dyve, mimika dhe ato mendime që kanë gjezdisur në ato çaste pikturimi janë ende aty, në tablotë e mjeshtrit Idromeno, si në ato ditë të viteve '20-të të shekullit të shkuar.

Panairi VII i Librit ne Vlore dhe Sarande


Pas Ulqinit dhe para mberritjes ne Sarande botuesit, bashke me librat e tyre do te udhetojne drejt Vlores, ku te henen, me daten 6 – 11 gusht do te ekspozojne punen e tyre per 6 mbremje rrjesht ne shetitoren Vlore – Skele.
Tradita e iniciuar nga Shoqata e Botuesve Shqiptare vazhdon deri ne fund te ketij sezioni pushimesh. Rreth 50 botues nga Shqiperia, Kosova e Maqedonia, 5000 tituj te ekspozuar, nga te cilet rreth 900 te rinj, nje numer i madh krijuesish te njohur e te rinj, jane disa nga treguesit e ketij panari, i cili do te mbahet per te 7-n here ne qytetin e bukur bregdetar. Ne vitet e shkuara panari ne Vlore eshte mbajtur ne pranvere, gjate sezonit shkollor, dhe eshte ndjekur me interesim mjaft te madh nga lexuesit vlonjate, madje, duke fituar statusin e qytetit ku libri shqip shitet dhe lexohet me shume, pas Tiranes.
Ne kete edicion te 7-te libri nuk u ofrohet vetem vlonjateve, por edhe pushuesve te shumte nga gjithe Shqiperia, dyndjes nga Kosova e Maqedonia, si asnjehere tjeter, por edhe emigranteve te shumte qe kalojne pushimet prane familjeve te tyre ne kete muaj pushimesh nga puna e tyre ne Itali, Greqi e gjetke. Organizatoret, Shoqata e Botuesve Shqiptare dhe Bashkia e Vlores, mbeshtetur edhe nga Universiteti “Ismail Qemali”, Shoqata e Shkrimtareve Vlonjate, Biblioteka e qytetit, si dhe dega e Vlores e Shoqates “Laberia”, jane optimiste per interesimin e lexuesve vlonjate dhe pushuesve te shumte. Ndaj dhe numri i botuesve pjesmarres ne Vlore eshte gjithmone me i madh se ne qytetet e tjera ku behen veprimtari te tilla te ngjashme, edhe sepse tani ne Vlore ka nje boom te vertete pushuesish nga te gjitha trojet shqiptare, te cileve ne mbremje u ofrohet nje menyre e kulturuar per ta kaluar kohen, me nje mik me shume, librin. Vlora eshte shquar gjate ketij sezioni per veprimtarite e shumta kulturore e sportive ne funksion te pushuesve, organizuar nga Bashkia e qytetit, institucionet kulturore te qytetit, por edhe trupat private dhe kjo veprimtari me librin e shton dhe e pasuron akoma me shume programin e ketyre veprimtarive te planifikuara apo spontane.

Me pas, nga datat 13 – 17 gusht, panairi do te zhvendoset ne qytetin bregdetar te Sarandes, ne Shetitoren buze detit. Pjesmarres do te jene ata botues qe perfaqesohen vazhdimisht ne veprimtari te tilla me karakter kulturor kombetar , qe vijne nga e gjithe hapsira shqiptare e Rajonit tone dhe qe jane perfaqesuesit me te rendesishem te botimeve shqiptare ne keto 15 vjetet e fundit. Mbi 50 botues do te jene prezent gjate diteve te panairit ose do te dergojne botimet e tyre me te mira te perfaqesuara nepermjet agjencive te shperndarjes se librit.

Ne Panairin e librit ne Sarande, si dhe ne Vlore parashikohet te ekspozohen dhe te ofrohen per shitje mbi 5000 tituj librash, nga te cilat mbi 900 jane tituj te rinj. Letersi artistike, autore shqiptare e te huaj, histori, botime enciklopedike, letersi per femije, fjalore e metoda per mesimin e shqipes dhe te gjuheve te huaja, libra utilitare per zanate e profesione te ndryshme, albume e kataloge gjithfaresh etj.etj. do te jene librat qe do te paraqiten para lexuesve e pushuesve te huaj

Një burrë me pantallona të shkurtra në viset e Jugut
Ditarët e studiuesit dhe historianit të njohur anglez të shekullit XX, Nicholas Hammond, servirin një tjetër Shqipëri, pa ledhatime dhe lajle-lule; një vend primitiv, jo më shumë se Greqia fqinje; sigurisht me pak besë e mikpritje, por me më shumë halle

Nochiolas Hammond, është ndër ata studiues emërmëdhenj të historisë antike të shekullit të kaluar, prej veprës gjigante të të cilit, janë rrëzuar disa mite të historishkrimit të lashtësisë, si Herodoti e Tuqiditi, e njëherësh, është ndër ata që, sipas metodikës së tij kalkuluese të dëshmive, fakteve e argumenteve, mbron idenë e prejardhjes shqiptare të shumë fshatrave të Veriut të Greqisë. Por, këtë përfundim nuk e ka nxjerrë nga ndonjë afeksion i veçantë për shqiptarët, nisur nga gravitacioni i lartë i emotivitetit që mund të ketë ndikuar në dozën e tepruar në të qenit subjektiv për zbulimin a thënien e së vërtetës. Një udhëtim i tij në viset e Shqipërisë së Jugut në vitet ‘30-të të shekullit XX, tregon për akullsinë e tij prej një studiuesi skrupuloz, për të mos ngatërruar pjesën poetike me atë prozaike në përjetimin e një realiteti të caktuar. Rrëfimet e tij për pikëtakimet me banorët shqiptarë të maleve, nuk janë assesi bajroniane, ndonëse në rrugëtimin e tij i ka në kokë vargjet e Çajld Haroldit. Në veprën e tij "Epiri", Hammond është treguar "i pamëshirshëm", për të treguar gjithë sa ka parë, dëgjuar e jetuar, pa u veshur ngjarjeve ose aspekteve që i has atë tisin rrezatues të romantikes, karakteristike për kohën dhe për të huajt që shkelnin në një tokë të çuditshme si Ballkani, e më tej akoma, si Shqipëria.


Morrat

Prania e morrave në ambientin e një shtëpie, në fakt nuk është ndonjë habi e madhe dhe si shumë fenomene të tjera, është dhe universale. Morrat nuk as atdhe, sigurisht. Por Hammond, as këtë hollësi nuk ka lënë pa e përmendur në ditarët e tij. Një ndër skenat që atë e kanë çmeritur, sipas rrëfimeve, është ajo e dy grave të zhveshura nga mesi e sipër që, sipas tij, vrisnin me gurë morrat që ishin strehuar në tegelat e teshave. Hammond, shprehet se nuk e çudiste procesi i ekzekutimit të morrave, duke thënë se dhe ai vetë, ishte plot morra në trup, porse nuk kishte parë në të gjithë Epirin një pamje të tillë, siç e quan, të turpshme. Kjo i ka ndodhur në fshatrat e bregdetit jonian, pra përgjatë Qafës së Llogorasë. Por ndërkohë, morrat janë bërë shkak që ai një natë të flejë dhe në çatinë e një shtëpie, andej nga anët e Kurveleshit. Ja si e përshkruan Hammond: Me t`u shtrirë, sapo më zuri gjumi, sulmohem nga një ushtri morrash. Morrat kishin nisur të më bezdisnin tepër, ndaj e dija se s`do mund të mbyllja dot sytë asnjë grimë; kështu vendosa të flija jashtë. U vodha jashtë pa u ndier, që të mos ua prishja gjumin njerëzve të shtëpisë, dhe marr e zbres shkallët. Befas, përpara meje ndizet një dritë. Hedh sytë rrotull kur, ç`të shikoj? Më kishin drejtuar pushkën. "Jam unë", i them, "dua që të dal, të fle jashtë". Çudi me ty: askujt s`ia ka qejfi të flejë përjashta. E ç`kërkon andej?". "Më grinë morrat". "Nuk të bëjnë gjë; aty rrinë ata gjithmonë". "Sidoqoftë, dua të dal jashtë". "Nuk lejohet; poshtë shkallëve rrinë gratë". "Me lejo atëherë të ngjitem sipër çatisë!". I zoti i shtëpisë mori masat dhe mbylli përbrenda kapanxhën e çatisë.

Gërhimat bezdisëse dhe drejtësia e padrejtë

Gjatë një qëndrimi në Gjirokastër, ka qëlluar që studiuesit Hammond t`i grabisin kuletën, natën duke fjetur në një të ashtuquajtur hotel, siç e cilëson ai godinën ku ka zgjedhur të marrë një dhomë dyshe të shtrenjtë, pasi nuk preferon të ketë tjetër rob në atë hapësirë. Një ndër shkaqet e kësaj zgjedhjeje, është shmangja e ndonjë bashkëfjetjeje me ndonjë shqiptar, duke i cilësuar partnerë të pakëndshëm në gjumë. Thjesht për faktin se ata gërhasin rëndë, sipas Hammond-it, aq rëndë, sa të bezdisin. Por gjumin i`a prish një hije që hyn e del nga dhoma si një fantazmë. Hammond ngrihet dhe kontrollon kuletën e cila ishte e boshatisur nga të gjitha kartëmonedhat. Denoncon në polici dhe pas pak, para tij, shfaqet ai që e përshkruan si "shefi i policisë... pak mendjemadh, tepër i bindur dhe gjithë dinjitet për veten", që i ka vënë përpara tre të dyshuar si hajdutë dhe i thotë të "zgjedhë", se cili është prej tyre. Gjykuar nga hija, Hammond, thotë se vetëm njëri prej tyre i afrohej siluetës që kishte vërejtur në dritëhije për nga shtati dhe drejton gishtin nga ai. Deri këtu nuk ka asgjë të jashtëzakonshme për studiuesin anglez, por befasia dhe tronditja i vjen më pas, kur polici kthehet dhe i dorëzon kartëmonedhat e vjedhura. Dhe ja si përshkruhet ky moment: "Shefi i policisë më pyeti për shumën e vjedhur. Ia llogarita sa lekë thyheshin 5 sterlina, pastaj ai u largua. Kthehet pas gjysmë ore, ma ktheu shumën e vjedhur në lekë, duke më pyetur nëse kisha mbetur i kënaqur. "Po" i thashë, por si e zbulove hajdutin?" "Nuk e kam gjetur, m`u përgjigj, por hodha dyshimin te tre të shkurtrit, kështu që i shtrëngova që secili të paguante gjysmën e parave. "Pasi m`u dëshmua kësisoj, drejtësia e vrazhdë shqiptare, shpëtova shëndosh e mirë dhe u dhashë këmbëve me sa fuqi që kisha për të ikur nga Gjirokastra, nga frika se mos të dyshuarit më dilnin përpara për të m`i marrë prapë paratë".


Polici

Studiuesi Hammond, përvojat me policët i ka pasur të njëjta, si me ata grekë ashtu dhe me ata shqiptarë. Por, për të parët thotë se ishin më dinakë. Ai rrëfen rastin e arrestimit nga policia greke, pas kalimit jo të rregullt të kufirit, ku kishte tentuar të shpëtonte duke recituar Homerin, pasi u kishte thënë se ishte thjesht një arkeolog.

Riprodhon nga memoria disa vargje nga Iliada dhe, për çudinë e tij, polici i thotë se ato nuk janë vargje të Homerit! Kështu, Hammond, vendos më mirë të luajë me policin grek, duke ia shkruar një pjesë gjoja të Homerit me një greqishte idiomatike. Për çudi, polici jo vetëm pohon që ato janë vargje homerike, por e shoqëron pohimin e tij me një klithmë gëzimi. Ndërsa gjatë kalimit të kufirit nga Greqia për në Shqipëri, studiuesi anglez has në një xhandar shqiptar që, siç shprehet, e shihte si i shushatur, jo thjesht nga fakti se ishte një i huaj, por ngaqë për herë të parë shihte një njeri me pantallona të shkurtra. Megjithëse nuk dinte të lexonte, sipas rrëfimit të Hammond-it, xhandari ia kishte marrë pasaportën dhe duke e mbajtur kokëposhtë, ishte hequr sikur po e lexonte. Rrëfimi vazhdon: me të mbërritur në qytezën tregtare të Konispolit, paraqita pasaportën në polici dhe i tundja duart nga padurimi, ata më morën për të çmendur. Porse ata kishin të dhëna të pavarura, sepse sikur dëgjova njërin prej tyre të thoshte se isha përsjellë nëpër lumë (në të vërtetë u lava një herë atje), në ato kohëra asnjë shqiptar i shëndetshëm nuk futej kurrë në ujë, përveçse në lindje dhe në vdekje. Gjithë gjithë ata mjaftoheshin me zakonin e larjes së kokës dhe duarve. Familjarët, kishin qejf të përdornin për t`u larë një sasi të mirë hiri, përzier me aromë hudhre, e këtë marifet e kishin edhe grekët në Epir, as më shumë e as më pak.


Djajtë me brirë

Përvojën e parë të gjakmarrjes shqiptare, Hammond e has në Qeparo, ku tregon për hasmërinë mes të krishterëve të fshatit e myslimanëve të Kudhësit, diku më tutje. Aty, ai dëgjon një kujë burrash të cilën e quan një këngë të mrekullueshme me stil arab. Merr vesh se bëhet fjalë për një mort, pas vrasjes së një djali nga fshatarët e Kudhësit, që, sipas kryeplakut, ishin ca djaj me brirë. Pas Qeparoit, Hammond merr rrugën drejt Kudhësit, me këshillën për të mos shkuar atje, pasi do ta vrisnin ata barbarë dhe ja ç‘ndodh, sipas rrëfimit të tij: U rashë përqark kodrave dhe zbrita në Kudhës. "Tungjatjeta", përshëndes të parin kudhsiot që ndesha. "Tungjatjeta, - ma ktheu, - nga je? - Hingliz - iu përgjigja. Prej nga vjen? - pyeti. Qeparoi, ia ktheva. - Si ka mundësi, thirri ai, - ata atje janë barbarë, djaj me brirë, mund të të vrisnin, sepse s`ka shumë që na vranë një djalë tonin". Gjakmarrjen, Hammond e has dhe në Dhërmi. Një natë atje, i prishet gjumi nga zëri vajtimtar i një gruaje, që i kishin vrarë burrin për gjakmarrje. Ndërsa në anën greke të kufirit, pranë Filatit, ai ka ndeshur rastin e një fshatari që ndërsa po plugonte tokën, ka rrëmbyer pushkën e gjerdanin me fishekë, sapo Hammond i ka thirrur për t‘i treguar një rrugë. Që nga ky moment, studiuesi anglez njihet dhe me disa rregulla kanunore të Veriut, disa prej të cilave kishin depërtuar deri në Jug. Nga ato mëson se dhe një qen rojë mund të provokonte hasmëri mes dy fiseve. Dhe ja si shkruan: Qeni, gjithashtu, mund të shkaktojë gjakmarrje. Qeni roje është i paprekshëm gjatë natës. Sepse për këtë kohë, është i stërvitur të sulmojë, ndërsa dita është e udhëtarit. Në qoftë se qeni roje e këput zinxhirin dhe e mbyt udhëtarin ditën, është e njëjta gjë sikur ta ketë vrarë i zoti i qenit; nga ana tjetër, në rast se udhëtari vret qenin natën, është njësoj sikur ky të ketë vrarë të zotin e qenit. Në të dyja rastet mund të nisë gjakmarrja. Bën përjashtim rasti kur qeni vritet në rrugë kryesore, sepse "s`është e drejtë të ta presë rrugën qeni". Qeni i stanit gëzon të drejta të ngjashme në zonat e kullotës.


Princ Vidi, aktor cirku

Gjirokastra, është ndër të rrallat vende, ku Hammond, prek nga afër shtetin në ato vise primitive. Por në një prej ditëve të qëndrimit të tij në këtë qytet, i thonë të mos dalë jashtë, ngase mund të hajë ndonjë plumb. Ç`kishte ndodhur? Kishte nisur rekrutimi për ushtarë pas regjistrimit të popullsisë, një praktikë e re që ngjante dhe si një gjueti shtrigash për ata që refuzonin të viheshin nën armë, kuptohet në emër të shtetit. Në përpjekje për të sqaruar statusin e tij në organet policore lokale, has në një kolonel anglez, bashkëkombës i tij, në sytë e të cilit, ashtu siç ishte katandisur, dukej si një fshatar i rëndomtë shqiptar. Këtu Hammond flet për shtetformimin shqiptar nga ana e mbretit Zog dhe gjatë kronologjisë që i bën pushtetit të asaj kohe, përmend dhe Princ Vidin që, sipas tij, para se të vinte në Shqipëri kishte luajtur cirk.


Tenis në Konicë

Konica është qyteti më impresionues në udhëtimet e Hammond-it. Ai e përshkruan këtë qytet si të mrekullueshëm; me rrugë të kalldrëmta, me odat e vjetra të shtëpive "alla turka", të stolisura me tavane të gdhendura druri. Edhe mban erë qytet, ka dhe aty biseda me tema si bagëtitë dhe tartabiqet, por ama ka dhe fushë tenisi. Dhe Hammond ftohet të ndeshet me kampionin në fuqi të Konicës, që ishte një vajzë. Mandej rrëfen: Shërbimi im i parë nga lart i la spektatorët gojëhapur nga çudia. Shërbimi i dytë, që e gjuajta më fort, i fshiku shikuesit me predha gurësh dhe një bebe që ishte në krah të së ëmës, nisi të qarat. Loja u ndërpre, derisa bebja u qetësua, ndërsa shikuesit luteshin me sytë nga qielli. Kur loja përfundoi: gjashtë sete me një për mua, kërceva mbi rrjetë dhe i dhashë dorën kundërshtares, por ajo kundërshtoi, sepse pa fituar 15 sete njëri prej nesh, nuk mbaronte loja. Kur i fitova 15 setet, loja mbaroi, por prapë ngela në fushë deri natën vonë, duke u mësuar çunave shërbimin nga lart, stil ky i panjohur deri atëherë nga tenistët e Konicës.

Këto ishin disa nga kujtimet e studiuesit anglez që më vonë do të bënte një karrierë të pasur akademike dhe në universitetet e Kembrixhit dhe të Bristolit, ndërkohë që do të madhëronte emrin e tij me vëllime të tëra kushtuar lashtësisë ballkanike, si një ndër historianët më në zë të antikitetit. Ndryshe nga udhëtarët e tjerë që kanë rrahur Ballkanin e Shqipërinë, Hammond nuk është fort i ëmbël, përkëdhelës, a poetik. Atë që, sipas tij, është primitive, e pagëzon ashtu, pa e quajtur thjesht ekzotike dhe mbresëlënëse. Të mësuar me të huaj që janë marrë me besën a mikpritjen tonë si virtyte të larta, Hammond është ndryshe në të parit të gjërave. Dhe ai i has këto virtyte, por të fshehura nën një vrazhdësi dhe primitivizëm të thellë. Çështje këndvështrimi!

Marre nga Gazeta Shqip

Beograd, nje statuje per Roki Balboan



Nje monument per Rokin. Ne sheshin kryesore te Zitiste, rreth 60 km larg beogradit, do te vendoset nje statuje dedikuar personazhit popullor te interpretuar nga Silvester Stalone. Inagurimi pritet te behet ne 18 gusht.

"Unë e dua Uillson-in"

Skulptori Thanas Papa troket në dyert e Ministrisë së Kulturës për të denoncuar, sipas tij, farsat e konkurseve për monumentet e disa figurave, ku përfshihet ai për At Gjergj Fishtën dhe për ish-presidentit amerikan, Uillson

Që fitues i konkursit për monumentin e ish-presidentit amerikan Uillson, që do të vendoset në sheshin me të njëjtin emër në kryqëzimin e Tiranës së Re, do të jetë vetëm një nga konkurruesit, kjo është më se e natyrshme. Po kaq e natyrshme është që ata të cilët nuk do ta fitojnë do të jenë më tepër se një dhe sigurisht të trishtuar. Por skulptori Thanas Papa tejkalon këto caqe në paragjykimet e tij, të cilat e kanë çuar deri në dyert e Ministrisë së Kulturës ditë më parë. Paragjykimeve të tij u përgjigjet si për t`iu përligjur me një shkresë të komisionit të vlerësimit të boceteve nga ana e konkurruesve, që mban datën 11.07.2007, ku këtyre të fundit u kërkohet risjellja edhe njëherë e varianteve, sipas kushteve dhe parametrave të vëna nga komisioni për ndërtimin e figurës së ish-presidentit amerikan. Për këtë vendim, Papa thotë se nuk u lajmërua dhe se rastësisht mori vesh që duhej të silleshin variante të tjera të monumentit. Sipas tij, ky është një precedent që bie erë dhe jo thjesht nga mosserioziteti i komisionit. Nga ana tjetër, ai ka rezerva për pjesëmarrjen në konkurs të një prej anëtarëve të komisionit (konflikt i pastër interesash), me anë të asistentit të tij. Vetë Papa, i propozuar për të qenë anëtar i komisionit vlerësues të varianteve të paraqitura, e ka refuzuar postin për shkak se ka zgjedhur të përfshihet vetë në konkurrim. Për këtë arsye dhe për të tjera, ai ka zgjedhur të ankohet deri në ministri, ku ç`ka pasur për të qarë, e ka qarë te shefi i kabinetit të ministrit. Historia e konkurrimeve, sipas këndvështrimit të tij, është simbolikisht tregues i asaj që më së shumti artikulohet si dominancë monopolizuese e një klani të caktuar, përplot me konflikte interesash dhe me paradokse të tilla, siç është fakti i mungesës së një skulptori të traditës, ose të prezencës së një skulptori të vetëm mes katër anëtarëve të tjerë, ku dy prej tyre nuk kanë asnjë lidhje me artet figurative. Skulptori Papa thotë se kontekstet e tij nisin që me monumentin e Fishtës, ku nga komisioni fillimisht i është thënë se vepra ka patetizëm. "Po ku ka vepër arti pa patetizëm?", shprehet Papa. Ose citon një ndër këshillat e komisionit, për të mos i dhënë Fishtës vetëm dimension fetar. A mos duhet vallë t‘i bëjmë një korruptim historik, duke ia hequr me pahir veladonin që e mbajti gjithë jetën, ndërkohë që kjo nuk e pengoi të ishte një "punëtor" i palodhur për çështjen kombëtare?

Papa thotë se ka qenë gjithnjë i përzgjedhur për të vijuar garën, por nuk e ka kuptuar dot mënjanimin që i është bërë në forma të ndryshme. Tashmë është rasti i monumentit të Uillson-it, ku ai kërkon të denoncojë një konflikt interesi në konkurrim. Në ditët pasuese pritet të vërtetohen dyshimet e tij, nëse gjithçka është fasadë, nëse gjithçka është e përcaktuar që më parë, se ai duke mos qenë njeri i klaneve, nuk do mund të çajë dot. Ndërsa, për sa u përket parametrave profesionalë, Papa i konsideron të pajustifikueshme shtyrjet e herëpashershme të shpalljes së fituesve. Madje, sipas tij, edhe normativat e një konkursi nuk mund të jenë këto që janë vendosur nga komisioni i ngritur për monumentet, ndërkohë që siç thotë ai, edhe komisionet nuk mundet, që kur bëhet fjalë për vepra në skulpturë, të kenë në përbërje vetëm një skulptor. Në ministri, shprehet ai, shkova pikërisht për denoncuar farsat e konkurrimit në të gjitha aspektet, si dhe atë të pritshmen në dhënien e vendimit për fituesin e monumentit të ish-presidentit Uillson. Për këtë të fundit, Papa, një ndër skulptorët më të njohur të traditës, një ndër ish-studentët më të shkëlqyer në ish-Bashkimin Sovjetik, që përfunduar studimet me dy diploma dhe aplikues i specialiteteve të rralla në artin e skulpturës, paksa i ndëshkuar nga ish-regjimi komunist për shkak të martesës së tij me një grua ruse, thotë se ka marrë vlerësime dhe nga përfaqësues të ambasadës amerikane, kur i është parë boceti në ambientet e kësaj ambasade. Dhe mendon se Uillson i përket atij.